Jajka ekologiczne - wszystko co musisz wiedzieć

06 Czerwiec, 2023Michał Pelc

Zwyczajowo mówi się, że najlepsze jajka to te “od szczęśliwych kurek”… Ale co to właściwie znaczy? Czym różnią się jajka ekologiczne od tych z chowu na wolnym wybiegu? Jak rozpoznać dobrej jakości produkt i czym kierować się przy zakupie? Sprawdź nasz wpis, z którego dowiesz się wszystkiego na temat jajek.

Czy najlepsze jajka pochodzą z własnego kurnika? Zapewne tak, jeśli tylko we właściwy sposób zadbamy o to, w jakich warunkach żyją kury i czym je karmimy. Hodowanie kur to jednak niemałe przedsięwzięcie. Trzeba się do tego odpowiednio przygotować i zdobyć wiedzę, jak troszczyć się o ptactwo domowe, aby niosło zdrowe i smaczne jajka. Nie każdy chce i może pozwolić sobie na “luksus” w postaci hodowania kur w przydomowym kurniku. Większość z nas kupuje ten produkt w sklepie. Warto więc poznać kilka prostych zasad, którymi warto kierować się przy zakupie jajek tak, aby stać się świadomym konsumentem, dbającym nie tylko o zdrowie swoje oraz najbliższych, ale mającym również na względzie dobro zwierząt i całej naszej planety.

Wybieranie jajek w supermarkecie może przyprawić o zawrót głowy! Na półkach dostępne są jaja z chowu klatkowego, ściółkowego, z wolnego wybiegu, tzw. jajka wiejskie z gospodarstw ekologicznych oraz jajka od zielononóżki. Wielkość oraz odcień skorupki poszczególnych jaj może się różnić, a na każdym jajku widnieją tajemnicze oznaczenia. Jak się w tym wszystkim odnaleźć i jak wybrać te najlepsze, najzdrowsze jaja?

Wszystko o znakowaniu jaj

Zacznijmy od najważniejszej kwestii, która w najprostszy sposób pozwala zweryfikować jakość i pochodzenie jaj. Zgodnie z normami Unii Europejskiej polscy producenci zobligowani są do znakowania jaj oraz podawania bardzo szczegółowych informacji dotyczących ich pochodzenia.

Znakowanie jaj na skorupce

Na skorupce każdego jaja dopuszczonego do sprzedaży powinna znajdować się widoczna i czytelna pieczątka z kodem producenta składającym się z 11 znaków. Wzór tego oznaczenia można przedstawić w ten sposób: 1PL010010XX.

Pod tym kodem kryją się następujące informacje:

na początku każdego kodu umieszczona jest cyfra, oznaczająca system chowu kur niosek: 0 - chów ekologiczny, 1 - chów na wolnym wybiegu, 2 - chów ściółkowy lub 3 - chów klatkowy
potem mamy kod państwa, w którym zlokalizowana jest ferma (PL dla Polski),
na końcu znajduje się 8-cyfrowy weterynaryjny numer identyfikacyjny wskazujący między innymi na szczegółowe umiejscowienie hodowli.

Oznaczenia na opakowaniach jaj

Opakowania, w których sprzedawane są jaja, tzw. wytłaczanki muszą być opatrzone nazwą artykułu i danymi producenta oraz dokładnym adresem gospodarstwa, z którego pochodzą jaja. Data minimalnej trwałości wynosząca nie więcej niż 28 dni od dnia zniesienia to również obowiązkowa informacja, która powinna znaleźć się na opakowaniu.

Poza tym stosuje się oznaczenia klasy jakości i klasy wagowej. Klasa A określana też zamiennie oznaczeniem “jaja świeże” to jajka dostępne w sprzedaży detalicznej przeznaczone do konsumpcji w gospodarstwie domowym. Klasa jajek B to jajka drugiej kategorii lub niesklasyfikowane, które nadają się wyłącznie do celów przemysłu spożywczego lub niespożywczego.

Klasa wielkości jajek określana jest za pomocą tych samych liter, które znamy z oznaczeń rozmiarów na metkach odzieży:

XL - to jajka bardzo duże o wadze powyżej 73g,
L - to jajka duże o wadze 63 g - 73 g
M - to jajka średnie o wadze 53 g - 63 g
S - to jajka najmniejsze o wadze poniżej 53 g

Jajka w różnych klasach wagowych mają inną cenę, ale nie różnią się od siebie jakością, a jedynie masą białka. Jeżeli więc poszukujesz jajek na bezy, wybieraj te klasy XL. W pozostałych przypadkach nie ma to raczej większego znaczenia, gdyż wielkość jaja nie ma żadnego wpływu na jego jakość i smak, a zależy najczęściej po prostu od rasy kur niosek.

Znakowanie jaj - wyjątki od reguły

Każdemu z nas zapewne nie raz zdarzyło się kupić nieoznakowane jajka na przykład na lokalnym rynku lub od znajomego gospodarza. Czy taka sprzedaż jest legalna i czy jaja bez bez kodów są bezpieczne?

Wiedz, że niektórzy hodowcy zwolnieni są z obowiązku znakowania jaj. Dotyczy to producentów, którzy posiadają nie więcej niż 50 kur niosek i którzy sprzedają swój produkt bezpośrednio konsumentowi końcowemu na terenie tego samego powiatu lub powiatów przyległych, gdzie prowadzona jest ferma. Taki hodowca ma jednak obowiązek udostępnić na prośbę klienta nazwę fermy lub swoje imię i nazwisko oraz dokładny adres gospodarstwa. Powinien też mieć przyznany indywidualny weterynaryjny numer identyfikacyjny oraz najlepiej certyfikat rejestracji do sprzedaży bezpośredniej lub handlu detalicznego.

Hodowcy, którzy sprzedają tygodniowo do 2450 szt. jaj konsumentowi finalnemu w miejscu ich produkcji mogą z kolei nie stosować oznaczeń klasyfikacji wagowej i jakościowej, jednak zobligowani są do oznaczania kodem jajek na ich skorupkach.

Jajka “0”,“1”, “2” i “3” - co powinieneś wiedzieć?

Przejdźmy teraz do analizy znaczenia pierwszej i tak naprawdę najważniejszej dla jakości jaj cyferki widocznej na stemplach skorupek.

„3” – to jaja z chowu klatkowego, gdzie kury przez całe życie przebywają w ciasnej, zamkniętej klatce, bez ściółki, bez swobody ruchu i możliwości rozprostowania skrzydeł. Takie kury nie mają kontaktu z naturalnym podłożem ani dostępu do światła słonecznego i świeżego powietrza. W skupisku często ranią się wzajemnie, chorują, a ich średnia długość życia wynosi 1,5 roku. Kurom z chowu klatkowego podawane są genetycznie modyfikowane karmy mające poprawić ich nośność. Ten sposób hodowli od wielu lat budzi kontrowersje wśród konsumentów na całym świecie i jest uznawany za najmniej humanitarny. Największe sieci handlowe oraz producenci żywności zapowiadają rezygnację ze sprzedaży i stosowania w produkcji jajek “trójek”, a część z nich wcieliła już swoje deklaracje w życie. W Polsce jajek oznaczonych cyfrą “3” nie znajdziemy w Biedronce, Makro i Netto.

„2” – to jaja pochodzące z chowu ściółkowego. Oznacza to, że kury przebywają w klatkach wyściełanych ściółką, w której mogą swobodnie grzebać, co jest bardzo istotne dla ich zdrowia. Mają też grzędy i większą swobodę ruchu niż kury z chowu klatkowego. Nie mogą jednak wychodzić na zewnątrz i nie mają kontaktu ze światłem słonecznym. Kury z chowu ściółkowego zwykle karmione są niskiej jakości paszami, co również ma wpływ na jakość jajek.

„1” – to tzw. jaja z wolnego wybiegu pochodzące od kur, które przebywają w kurnikach ze ściółką oraz mają swobodę ruchu i dostęp do wybiegu na świeżym powietrzu. Ich pożywienie nie podlega jednak ścisłej kontroli.

„0” – to jajka ekologiczne od kur hodowanych w ekologicznym gospodarstwie, gdzie nioski mają całkowitą swobodę ruchu, dostęp do świeżego powietrza i gleby oraz karmione są niemodyfikowaną paszą z certyfikatem ekologicznym. Jajka “zerówki” są najdroższe, ale uznawane za najbezpieczniejsze i najzdrowsze. Kurom tym nie podaje się antybiotyków oraz sztucznych stymulantów poprawiających ich nośność. Cykl życia kur w chowie ekologicznym jest całkowicie naturalny i ściśle związany z prawami przyrody.

Czy jajka ekologiczne są zdrowsze od innych rodzajów jajek?

Smak, jakość i wartość odżywcza jajek zależne są od wielu czynników. Głównym z nich jest sposób karmienia kur oraz jakość podawanej paszy, co zostało potwierdzone przez naukowców ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, ale niezwykle ważne są także względy środowiskowe związane z warunkami życia ptactwa.

Jaja pochodzące od kur z chowu klatkowego są najmniej wartościowe. Takie hodowle nastawione są na niskie koszty i jednocześnie jak największą wydajność. Kury karmi się z reguły niskiej jakości paszą zawierającą modyfikowane genetycznie dodatki oraz hormony, które wpływają na zwiększenie nośności kur. Kury z chowu klatkowego, ze względu na warunki życia, bardzo często chorują, co z kolei sprowadza się do podawania im dużej ilości antybiotyków. Stresujące życie w ciasnocie, brak dostępu do świeżego powietrza i światła słonecznego również mogą wpływać na gorszą jakość jaja.

Jakość jajek ekologicznych jest zdecydowanie najlepsza i cechuje się większą zawartością cennych składników pokarmowych, w tym kwasów Omega-3 i luteiny. Kury karmione są naturalnymi, ekologicznymi paszami bez hormonów i modyfikowanych dodatków. Poza tym, ptactwo ma stały dostęp do trawy, ziół, chwastów i owadów. Kury w hodowli ekologicznej są po prostu szczęśliwsze i prowadzą beztroskie życie, dzięki czemu znoszą zdrowe i smaczne jajka.

Czym różnią się jajka ekologiczne od tych z chowu na wolnym wybiegu?

Kury hodowane na wolnym wybiegu, podobnie, jak kury w gospodarstwach ekologicznych powinny mieć dostęp do świeżego powietrza, słońca i naturalnego pożywienia pochodzącego z gleby. Tzw. wolny wybieg nie jest jednak określony żadnymi szczegółowymi przepisami odnośnie wymaganego czasu spędzanego przez kury na zewnątrz, ilości miejsca, do którego każda kura powinna mieć dostęp, czy jakości podawanej paszy. W niektórych przypadkach chów na wolnym wybiegu może więc oznaczać komercyjny przemysł, w którym producentowi nie zależy na jakości życia hodowanych zwierząt, a tym samym także na jakości znoszonych przez nie jaj.

Jajka ekologiczne oznaczone cyferką “0” są pod stałą i ścisłą kontrolą jednostki certyfikującej, która regularnie sprawdza gospodarstwo pod kątem warunków chowu kur, podawanej paszy i wszelkich innych czynników mogących mieć wpływ na czystość biologiczną i jakość jajek.

Jajka z wolnego wybiegu – zagrożenia

Należy wiedzieć, że jajka ekologiczne, zwłaszcza te nieoznakowane, kupowane od prywatnych hodowców są bardziej narażone na skażenie metalami ciężkimi niż np. jajka pochodzące z chowu ściółkowego. Kura swobodnie dziobiąca trawę i żywiąca się tym, co znajdzie na wybiegu hodowana w pobliżu ruchliwych dróg, ścieków czy na terenach przemysłowych zniesie jajko, które może zawierać metale ciężkie. Kupując jajka ekologiczne, warto więc mieć pewność, że pochodzą one z czystych rejonów Polski i że hodowca utrzymuje swój kurnik w czystości, a kury hodowane są w odpowiednich warunkach.

Kolor skorupki jaj - czy ma znaczenie?

Kolor skorupki jajka nie zależy od diety kury, a jedynie od barwy jej upierzenia. Im ciemniejsze pióra kury, tym jajko ma ciemniejszą skorupkę. Jajka białe są w zasadzie noszone tylko przez białe nioski. Kolor skorupki nie ma żadnego znaczenia w kontekście jakości i wartości odżywczej jaja.

Jajka od zielononóżki bez cholesterolu?

Zielononóżka kuropatwiana to rasa kury charakteryzująca się wysoką odpornością na choroby i dobrą wytrzymałością na działanie niskich temperatur. Małe, jasno beżowe i o lekko podłużnym kształcie jajka od zielononóżek uznawane są za najbardziej wartościowe pod względem składu aminokwasów oraz zawartości witamin, minerałów i substancji aktywnych. Często słyszy się, że jajka od zielononóżek nie zawierają cholesterolu. Jest to mit! Jajka niezawierające cholesterolu nie są możliwe do uzyskania z fizjologicznego punktu widzenia i nie mogłyby spełniać swojej funkcji bez tego ważnego składnika. Prawdą jest jednak to, że jaja zielononóżki zawierają mniej cholesterolu w porównaniu z jajkami od innych kur. W żółtku jajka zielononóżki znajduje się ok. 150 mg cholesterolu, podczas gdy w innych znajdziemy ok. 200-250 mg tego składnika.